Bugünlerde sağlık sorunları nedeniyle izinli olan Apple’ın patronu Steve Jobs, yaklaşık 25 sene önce 1985’de Apple’dan uzaklaştırıldığında Newsweek ile bir röportaj yapmıştı. Jobs’ın röportajı onunla ilgili bilmediğimiz bir çok şeyi ortaya çıkarıyor.
iPhone ve iPad’in mucidi Steve Jobs, o zamanki röportajındaMacintosh’tan Apple’a, rakiplerinden kişisel konulara bir çok çarpıcı konuya değiniyor; bugüne de işaret edentahminlerde bulunuyor ve işin ilginç yanı bu tahminleri doğru çıkmış görünüyor.
Apple’ın patronunun 1985’deki dev röportajını makalemizin devamında bulacaksınız.
Apple ve Jobs için işler hep yolunda mıydı?
İşte Steve Jobs’un Newsweek’den Gerald C. Lubenow veMichael Rogers ile 1985’de yaptığı, geçmişi, geleceği ve sağlık sorunları hakkındaki röportajdan alıntılar:
Soru: Apple ve Steve Jobs için işler her zaman yolunda mı gitti?
Cevap: Kendime dönüp “En iyi yaptığım şey ne ve en çok neyi yapmaktan zevk alıyorum?” diye sorduğumda yenilikçi ürünler meydana getirmekte iyi olduğumu düşünüyorum. Yetenekli insanlardan oluşan küçük bir takımla çalışmayı seviyorum. Apple II’de ve Macintosh’ta da bunu yaptım.
Yaz ayında düşünecek çok zamanım oldu. Bir kağıda benim için en önemli olan şeyleri yazıyordum. Bir gün iseApple’daki 10 yılım boyunca kişisel olarak en çok gurur duyduğum şeyleri yazdım. Apple II ve Macintosh içinyeni ürünler meydana getirmek tabi ki önemliydi ama bunun dışında çok önem verdiğim başka bir şey Apple Eğitim Kurumu’ydu.
Soru: John Sculley geldiğinde rol değişimini nasıl yaptınız? Hiç ‘Bu dev kurumu yönetmek pek hoşuma gitmiyor’ dediğiniz oldu mu?
Cevap: Macintosh’un ilk zamanlarında çok mutluydum. Çok yakın bir zamana kadar böyleydi. Hayattaki rolümün büyük kuruluşları yönetmek olduğunu düşünmüyorum. John, planladıklarını yapabilmek için benim Apple’da olmamam gerektiğini düşünüyordu. Ve bildiğiniz gibi benim hakkımdaki o duyuruyu yaptı. Onun bu kararı verme hakkına saygı duyuyorum.
Apple yönetimi hakkındaki düşünceleri
Soru: Yönetimin kararını öğrendiğinizde nasıl tepki verdiniz? Bu kişiler uzun süredir tanıdığınız ve çalıştığınız kişilerdi.
Cevap: Ah evet, En çılgın hayalimde bile böyle bir son olacağını düşünmüyorum. Burada bir süre kalabilirdim, Apple’a katkıda bulanacak başka bir şey yapmak üzere bırakabilirdim ve belki sonra tekrar geri gelerek uzun bir süre kalıp tekrar bırakıp farklı bir şey yapabilirdim. Fakat işler böyle yürümüyor. Hayatımın en iyi 10 yılını geçirdim ve pişman değilim.
Soru: Sizce bir girişimci ile iş adamı arasında kaçınılmaz bir çizgi var mı?
Cevap: Bilmiyorum. Kişisel bilgisayar endüstrisine baktığınızda kişisel bilgisayarları icat edenler IBM, DEC ve Hewlett Packard değiller. Ve Apple diğer şirketlerin konumuna artık yetişti. Birçok endüstride yeniliklerle ortaya çıkan insanların, en yetenekli olmadıkları veya günü gününe yapılan çalışmalarla iletişimin kesildiği büyük bir kuruluşu yönetmekten hoşlanmadıkları doğru olabilir.
Ben kişisel olarak bir şeyler meydana getirmeyi seviyorum. 30 yaşındayım ve endüstri uzmanı olmaya hazır değilim. Bu yaz profesör olmam için üç teklif aldım ancak tüm üniversitelere benden aptal bir profesör olacağını söyledim. En iyi yaptığım şey, bir grup yetenekli insanı bulmak ve onlarla yeni bir şeyler üretmek. Apple’ın gitmekte olduğu yöne saygı duyuyorum. Ancak kişisel olarak ben bir şeyler oluşturmak istiyorum. Benim için bunu yapacak yer yoksa, önceden de iki kez yaptığım şeyi tekrarlarım: Kendi yerimi yaparım.
Apple’daki düzenlemenin ardından verilen rol
Soru: Bu da şu soruyu akla getiriyor…
Cevap: 10 sene içinde aynı çıkmazla tekrar karşılaşacak mıyım? Belki, belki evet.
Soru: Başka bir Apple daha meydana getirmek gibi bir düşünceniz oldu mu?
Cevap: Evet, tabiki. Apple’ın garajdan bir buçuk milyar dolarlık bir şirket olmasına katkıda bulundum. Onu beş veya on milyar dolarlık bir şirket haline getirecek en iyi insan muhtemelen değilim. Ancak şirketin bu duruma geleceğineinanıyorum.
Soru: Apple’ı yönetebileceğinizden mi bahsediyorsunuz?
Cevap: Bunu hissetseydim, 1983’de bunu yapacak olan insan ben olurdum. Yani John Sculley’i bulmak bilinçli bir karardı.
Soru: İşlerin böyle şekillenmesi sizi şaşırttı mı?
Cevap: Her şey benim oyumla olsaydı tabi ki Steve Jobs’un Apple’da yerinin olmadığını söylemezdim. Ancak benim oyum sadece bir tane. Bu nedenle…
Soru: Apple’daki düzenlemeden sonraki rolünüzü biraz anlatır mısınız?
Cevap: Takvimimde hemen değiştiremeyeceğim bazı taahütler vardı. Bunlar arasında Sovyetler Birliği’ne bir seyahat ve Macintosh ürünlerini Avrupa’da tanıtmak da vardı. O zaman içinde bulunduğum ruh haline göre şirket için iyi şeyler yaptığımı düşünüyorum. Ancak bildiğiniz gibi ofisimden taşınmam istendi. Benim için Apple binalarının karşısında bulunan küçük bir bina kiraladılar. Ona Siberia adını koymuştuk…
Taşındıktan sonra yaşadığı zor anlar
Soru: Bunu size nasıl söylediler?
Cevap: Bunu ortağım söyledi. “İki hafta sonra çıkmanı istiyorlar” demişti.
Soru: Kendinizi nasıl hissettiniz?
Cevap: O sırada diğer hissettiklerimin yanında bu sıradan bir şeydi. Yolun karşısına taşındım ve tüm yönetici kadronun telefonumu bildiğinden emin oldum. John’da olduğunu biliyordum, diğerlerini kendim aradım ve numara bildiklerinden emin oldum, faydalı olabileceğim herhangi bir şey olursa beni aramalarını söyledim. Ancak hiçbiri geri aramadı. Kendimi işime verdim. Genelde bir veya iki arama yapmam ve birkaç e-postayı okumam gerekiyordu.
Haziran ve Temmuz aylarında iş yönetimi raporları artık masama gelmiyordu. Araba parkında arabamı gören bazı insanlar gelip benle sohbet ediyor ve üzüntülerini anlatıyorlardı. Bu benim moralimi bozuyor ve iki üç saat için de eve moralim çok bozuk bir şekilde gidiyordum. Bunu birkaç kere yaptım ve akıl sağlığımın bozulduğunufarkettim. O nedenle artık oraya gitmiyordum. Beni özleyecek kimse yoktu.
‘Apple ruhu’, Paul Berg ile çalışmaları
Soru: Şirketinizi elinizden aldıklarını mı hisettiniz?
Cevap: Apple, orada çalışan insanların ruhunda var olan bir şey. Apple, ruhunu kaybeder, bilgisayarlarıninsanoğlunun meydana getirdiği en inanılmaz buluş olduğunu unutur ve bilgisayarların sadece ticari öğe olduğu bir yer halini alırsa o zaman Apple’ı kaybettiğimi düşünürüm. Ancak milyonlarca mil uzakta da olsam ve tüm bu insanlar hala aynı şeyleri düşünüyorsa, hala en iyi kişisel bilgisayarı üretmek için çalışıyorsa, genlerimin hala orada olduğunu hissederim…
Soru: Peki Apple şu an bu ruha sahip mi?
Cevap: Bu zor bir soru. Bunu soracağınız kişi ben değilim.
Soru: Yazın Apple’a giderken alternatifleri düşündüğünüz oldu mu?
Cevap: Hayır.
Soru: Sizin için bir araştırma ve geliştirme grubu oluşturacaklarını düşündünüz mü?
Cevap: En zor günlerim John’un analizcilere gelecekte benim bir rolüm olmayacağını söylediği zamandı. Bana direkt olarak söylememiş, basına söylemişti. Bu birinin karnınıza yumruk atması ve nefessiz kalmanız gibi bir şey. Rahatladığızda tekrar nefes almaya başlarsınız. Bütün yaz boyunca hissettiğim buydu ve rahatlamaya çalışıyordum. Oldukça zor günlerdi. Ormanda uzun yürüyüşlere çıkıyordum ve çok fazla insanla konuşmuyordum.
Zamanla moralim biraz düzeldi. Birkaç hafta sonra bu eğitim işi çıktı. Biokimya ve rekombinan DNA literatürü hakkında yazılar okuyordum. Bazı rekombinan tekniklerinin mucidi Paul Berg’i aradım ve ‘Beni hatırlıyorsun, bu şeyler hakkında cahilim ve sana birkaç soru sormak istiyorum’ dedim ve bir öğle yemeği teklif ettim. Stanford’da görüştük ve bana genleri nasıl onardığını gösterdi. Bana oldukça ilginç geldi, aslında bilgisayar biliminde yaptığımız şeylere de çok benziyordu. Bunu neden bilgisayarda simüle etmediğini sordum.
Bu öğle yemeği benim için bir tür dönüm noktası olmuştu. Tekrar kendime gelebilmek için bu işi düşünüyordum ve çok heyecanlıydım. Bunun zengin olmakla ilgisi yok, artık zengin olmayı düşünmüyorum. En çok düşündüğüm şeylerden biri de 30 yaşında olduğum ve geçen 10 seneye baktığım zaman iyi hissettiğim. 40 yaşında da geriye dönüp baktığım zaman ’30’lu yaşlarımı iyi geçirmişim’ demek istiyorum.
Yeni işi ve John Sculley hakkındaki bir soru
Soru: Neden bu yeni iş konusunda bize biraz daha bilgi vermiyorsunuz?
Cevap: Bu grubun ilginç yanı, hepimizin dört senedir birbirimizi tanıyor olmamızdı. Birbirimizin yeteneklerikonusundaki inancımız büyüktü. Bu iş hakkında ilk kez konuştuğumuzda herhangi bir iş planımız yoktu. Hiçbir şey yapmamıştık. Çılgın olduğumuzu düşünebilirsiniz. Genel bir yönümüz var ve daha yüksek eğitim ihtiyaçlarınıbulmak istiyoruz. Ekim ayında birçok okulu ziyaret edip onları dinlemek istiyoruz.
Soru: John Sculley ile ilişkinizin nasıl değiştiğinden bahseder misiniz?
Cevap: Mayıstan beri onunla sadece üç kez konuştuğumu düşünürsek, John ile aramızda ne olacağını bilmiyorum.
Soru: Bundan şimdiye kadar ne öğrendiniz?
Cevap: John Sculley bana telefon ederse telefona cevap vereceğim.
Jobs’a yöneltilen kişisel sorular
Soru: Hakkınızda kişisel olarak konuşmak istemiştik.
Cevap: Peki şu an ne konuşuyoruz?
Soru: Yani Apple dışında.
Cevap: Ah…
Soru: Bir gün Japonya’ya gidip bir manastırda yaşamayı düşündüğünüz söyleniyor.
Cevap: Evet, evet. Bunu yapmadığım için mutluyum. Bu çok klişe bir söz gibi gelecek biliyorum ama kendimi birAmerikan olarak hissediyorum ve burada doğdum. Ve dünyanın kaderi şu an Amerika’nın ellerinde. Bunu gerçekten hissediyorum. Hayatımı burada yaşayacağım ve ona yardım etmek için elimden geleni yapacağım.
Soru: Siyasete katılmayı hiç düşündünüz mü?
Cevap: Düşündüğüm oldu. İki partiden de beni aradılar ve bu konuyla ilgili konuştular. Ama şimdi gerçektenyapmayı bildiğim bir işi yapmak istiyorum.
Soru: 30 yaşındasınız ve mülk sahibisiniz, kendiniz için düzenli bir hayat öngörüyor musunuz?
Cevap: Şu an en çok yapmak istediğim şey çalışmak. Bir gün çocuk sahibi olmak istiyorum. Ama…
Silikon Vadisi ve Apple ile ilgili sözleri
Soru: Silikon Vadisi’nin varlık değeri dışında değişimine tanık oldunuz mu
Cevap: Elbette ki değişti. Öncelikle vadi çok daha büyük bir hale geldi. Girişimcilik ise şu an çok daha karmaşık. Bugün bir şirket kurmak isterseniz, size bu konuda yardım edecek şirketler var. Umduğum ise bu şirketlerinApple’ın başarı ölçütü olduğu düşüncesine takılıp kalmamaları. Silikon Vadisi inanılmaz derecede teknik yeteneği kendine çekiyor ve sonraki 10 sene için çok heyecanlıyım.
Soru: Apple yöneticileri ayrılmanızın bir sene içinde onlar için utanç verici bir hale gelmesinden endişeleniyor olabilirler mi?
Cevap: Apple’ın beni sahiplendiğinin farkında değildim. Sahiplendiklerini de sanmıyorum. Kendime sahip olduğumu düşünüyorum. Ve zanaatımı tekrar gerçekleştiremeyecek olmak garip geliyor. Apple’dan herhangi birteknoloji veya tescilli bir fikri almayacağız. Bu arada, Apple bizim yaptıklarımızın iyi bir fikir olduğunu düşünüyorsa, bizle rekabet etmemesi için bir neden yok. 2 milyar dolarlık değeri ve 4.300’den fazla çalışanı olan bir şirketin 6 kot pantolonlu kişiyle rekabet edemeyeceğini düşünmek zor.
